گزارش «آینده مشاغل 2025» — چشم‌اندازی به دنیای کار تا سال 2030

در آستانه سال ۲۰۲۵، چشم‌انداز کار با سرعتی بی‌سابقه در حال تحول است. پیشرفت‌های دگرگون‌کننده، به‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی مولد (Generative AI)، در حال بازآفرینی صنایع و وظایف در تمام بخش‌های اقتصادی هستند. اما این تحولات فناورانه در کنار چالش‌های گسترده‌تری همچون نوسانات اقتصادی، بازآرایی‌های ژئو‌اقتصادی، چالش‌های زیست‌محیطی و تغییر انتظارات اجتماعی قرار گرفته‌اند.

این پنجمین نسخه از گزارش «آینده مشاغل» با تمرکز گسترده‌تر، تحلیلی جامع از روندهای درهم‌ تنیده‌ای ارائه می‌دهد که در حال شکل دادن به بازار کار جهانی هستند.

در قلب این گزارش، یک مجموعه‌داده منحصر به‌فرد از نتایج نظرسنجی میان بیش از ۱۰۰۰ کارفرمای جهانی وجود دارد که در مجموع بیش از ۱۴ میلیون نیروی کار در ۲۲ خوشه صنعتی و ۵۵ اقتصاد را نمایندگی می‌کنند. این داده‌ها بینشی بی‌نظیر درباره چشم‌انداز مشاغل در بازه زمانی ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ فراهم می‌آورد. تهیه این گزارش بدون همکاری و شفافیت این شرکت‌ها ممکن نبود. همچنین از پشتیبانی شرکای پژوهشی و داده‌ای شامل ADP، Coursera، Indeed و LinkedIn که با داده‌های نوآورانه خود یافته‌های نظرسنجی را تکمیل کرده‌اند، قدردانی شده است.

این گزارش حاصل تلاش تیم پروژه در مرکز «اقتصاد و جامعه نوین» (Centre for the New Economy and Society) است به سرپرستی Till Leopold، Attilio Di Battista، Ximena Játiva، Shuvasish Sharma، Ricky Li و Sam Grayling. در سال‌های اخیر، اختلالات جهانی اهمیت پیش‌بینی‌پذیری و اقدام جمعی را بیش از هر زمان دیگر آشکار کرده‌اند. امید است این گزارش الهام‌بخش برنامه‌ای بلند پروازانه و چند‌ذی‌نفعی باشد ، برنامه‌ای که بتواند کارکنان، کسب‌وکارها، دولت‌ها، نهادهای آموزشی و جامعه مدنی را برای عبور از تحولات پیش‌رو مجهز کند.

یافته‌های کلیدی (Key Findings)

تحول فناورانه، شکاف‌های ژئو‌اقتصادی، بی‌ثباتی اقتصادی، تغییرات جمعیتی و گذار سبز ، هرکدام به‌تنهایی و در ترکیب با یکدیگر، از محرک‌های اصلی‌ای هستند که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ بازار کار جهانی را شکل دهند و دگرگون کنند.

گزارش «آینده مشاغل ۲۰۲۵» دیدگاه بیش از ۱۰۰۰ کارفرمای جهانی را گرد آورده است که در مجموع بیش از ۱۴ میلیون نیروی کار را در ۲۲ صنعت و ۵۵ اقتصاد نمایندگی می‌کنند تا بررسی کند این روندهای کلان چگونه بر مشاغل و مهارت‌ها اثر می‌گذارند و شرکت‌ها چه استراتژی‌هایی برای تطبیق با آن در بازه‌ی ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ در پیش خواهند گرفت.

🔹 فناوری و دیجیتالی‌سازی

• گسترش دسترسی دیجیتال تأثیرگذارترین روند بر کسب‌وکارها تا سال ۲۰۳۰ است؛ ۶۰٪ از کارفرمایان انتظار دارند این عامل، فعالیت آن‌ها را متحول کند.
• پیشرفت فناوری‌ها، به‌ویژه در هوش مصنوعی و پردازش اطلاعات (۸۶٪)، رباتیک و خودکارسازی (۵۸٪) و تولید، ذخیره و توزیع انرژی (۴۱٪)، نیز از عوامل بسیار دگرگون‌کننده به شمار می‌روند.
• این فناوری‌ها اثری دوگانه بر بازار کار دارند: درحالی‌که برخی مشاغل را از بین می‌برند، درعوض مشاغل جدیدی می‌آفرینند و نیاز به مهارت‌های فناورانه ازجمله هوش مصنوعی، داده‌های کلان، شبکه و امنیت سایبری و سواد تکنولوژیک را افزایش می‌دهند، مهارت‌هایی که به‌عنوان سه مهارت با سریع‌ترین رشد شناخته شده‌اند.

🔹 اقتصاد و معیشت

• افزایش هزینه‌های زندگی دومین روند متحول‌کننده اصلی است، و مهم‌ترین روند از نظر شرایط اقتصادی، به‌طوری‌که نیمی از کارفرمایان انتظار دارند تا سال ۲۰۳۰ تأثیر مستقیم بر کسب‌وکارشان داشته باشد، حتی با وجود پیش‌بینی کاهش نرخ تورم جهانی.
• رکود رشد اقتصادی نیز یکی از دغدغه‌های کلیدی است؛ انتظار می‌رود رشد پایین باعث حذف حدود ۱٫۶ میلیون شغل در سطح جهانی شود.
• این شرایط اقتصادی، تقاضا برای مهارت‌هایی مانند تفکر خلاق، تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و چابکی ذهنی را افزایش می‌دهد.

🔹 گذار سبز و اقلیم

• کاهش تغییرات اقلیمی سومین روند متحول‌کننده اصلی است (و مهم‌ترین در حوزه گذار سبز)؛ در حالیکه سازگاری با تغییرات اقلیمی در رتبه ششم قرار دارد ، به ترتیب ۴۷٪ و ۴۱٪ از کارفرمایان انتظار دارند این روندها در پنج سال آینده کسب‌وکارشان را دگرگون کنند.
• این روند موجب افزایش تقاضا برای نقش‌هایی چون مهندس انرژی‌های تجدیدپذیر، مهندس محیط‌زیست و متخصص خودروهای برقی و خودران شده است ، که همگی در میان ۱۵ شغل با سریع‌ترین رشد قرار دارند.
• همچنین تمرکز بر مدیریت زیست‌محیطی برای نخستین‌بار وارد فهرست ۱۰ مهارت با سریع‌ترین رشد در گزارش شده است.

🔹 تغییرات جمعیتی

• دو تغییر عمده جمعیتی در حال تغییر چهره اقتصاد جهانی هستند:
  1. پیری و کاهش جمعیت فعال کاری در اقتصادهای با درآمد بالا،
  2. افزایش جمعیت فعال کاری در اقتصادهای کم‌درآمدتر.
• این روندها تقاضا برای مهارت‌هایی مانند مدیریت استعداد، آموزش و مربیگری، انگیزش و خودآگاهی را افزایش می‌دهند.
• پیری جمعیت موجب رشد مشاغل حوزه سلامت (مانند پرستاران حرفه‌ای) می‌شود، در حالی‌که رشد جمعیت جوان در کشورهای کم‌درآمد باعث افزایش نیاز به مشاغل آموزشی مانند مدرسان آموزش عالی خواهد شد.

🔹 ژئو‌اقتصاد و سیاست جهانی

• شکاف ژئو‌اقتصادی و تنش‌های ژئو‌سیاسی موجب می‌شود یک‌سوم از سازمان‌های مورد بررسی (۳۴٪) مدل کسب‌وکار خود را در پنج سال آینده دگرگون کنند.
• بیش از یک‌پنجم از کارفرمایان جهانی افزایش محدودیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری (۲۳٪) و سیاست‌های حمایتی صنعتی (۲۱٪) را از عوامل تأثیرگذار بر فعالیت خود می‌دانند.
• کشورهایی که تجارت گسترده با ایالات متحده یا چین دارند بیش از دیگران از این تحولات تأثیر می‌پذیرند.
• شرکت‌هایی که انتظار دارند روندهای ژئو‌اقتصادی کسب‌وکارشان را دگرگون کنند، بیشتر به برون‌سپاری (offshoring) یا حتی بازگرداندن تولید به داخل کشور (reshoring) تمایل دارند.
• در نتیجه، تقاضا برای مشاغل امنیتی و مهارت‌های شبکه و امنیت سایبری افزایش یافته و نیاز به مهارت‌های انسانی‌محور مانند رهبری، انعطاف‌پذیری و نفوذ اجتماعی رو به رشد است.

🔹 جمع‌بندی بازار کار جهانی

با برآورد روندهای فعلی، تحول ساختاری بازار کار بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ باعث تغییر معادل ۲۲٪ از کل مشاغل امروز خواهد شد.

• شغل‌های جدید: معادل ۱۴٪ از کل اشتغال فعلی (حدود ۱۷۰ میلیون شغل جدید)
• شغل‌های حذف‌شده: معادل ۸٪ از اشتغال فعلی (حدود ۹۲ میلیون شغل)
• نتیجه خالص: رشد خالص اشتغال جهانی حدود ۷٪، معادل ۷۸ میلیون شغل جدید تا سال ۲۰۳۰

🔹 مشاغل در حال رشد و افول

• مشاغل خط مقدم (frontline) بیشترین رشد را از نظر تعداد دارند:
  شامل کارگران کشاورزی، رانندگان تحویل کالا، کارگران ساختمانی، فروشندگان و کارگران صنایع غذایی.
• مشاغل مراقبتی مانند پرستاران، مددکاران اجتماعی، مشاوران روانی و مراقبان شخصی نیز رشد چشمگیری خواهند داشت.
• در کنار آن، مشاغل آموزشی مانند معلمان متوسطه و دانشگاهی رشد زیادی را تجربه خواهند کرد.
• مشاغل فناورانه سریع‌ترین رشد نسبی را دارند: متخصصان داده‌های بزرگ، مهندسان فین‌تک، متخصصان هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و اپلیکیشن‌ها.
• مشاغل سبز و انرژی مانند متخصصان خودروهای برقی، مهندسان محیط‌زیست و انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در میان شغل‌های با سریع‌ترین رشد هستند.
• در مقابل، مشاغل اداری و دفتری (مانند منشی‌ها، صندوقداران، متصدیان پست و کارمندان ورود داده) بیشترین کاهش را خواهند داشت.

🔹 تغییرات مهارت‌ها

• پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۳۹٪ از مهارت‌های فعلی نیروی کار تغییر کند یا منسوخ شود، هرچند سرعت این «ناپایداری مهارتی» نسبت به گزارش‌های پیشین کاهش یافته (از ۴۴٪ در ۲۰۲۳ و ۵۷٪ در ۲۰۲۰).
• دلیل کاهش ممکن است این باشد که نیمی از کارکنان (۵۰٪) تاکنون در برنامه‌های آموزش، بازآموزی یا ارتقای مهارت شرکت کرده‌اند.

🔹 مهم‌ترین مهارت‌های آینده

• تفکر تحلیلی همچنان پرتقاضاترین مهارت اصلی است؛ ۷۰٪ شرکت‌ها آن را حیاتی می‌دانند.
• پس از آن، تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری، چابکی، رهبری و نفوذ اجتماعی در رتبه‌های بعدی هستند.
• در فهرست مهارت‌های با سریع‌ترین رشد، هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ در صدر قرار دارند، سپس شبکه و امنیت سایبری و سواد تکنولوژیک.
• مهارت‌های تفکر خلاق، یادگیری مداوم و کنجکاوی نیز در حال رشد هستند.
• در مقابل، مهارت‌هایی مانند دقت و چابکی فیزیکی در تقاضا کاهش خواهند یافت.

🔹 شکاف مهارتی و آموزش

• بر اساس نظرسنجی، شکاف مهارتی بزرگ‌ترین مانع تحول کسب‌وکارها است؛ ۶۳٪ از کارفرمایان آن را چالش اصلی می‌دانند.
• ۸۵٪ از شرکت‌ها قصد دارند نیروی کار خود را بازآموزی کنند؛
   ۷۰٪ به دنبال جذب نیرو با مهارت‌های جدیدند،
   ۴۰٪ احتمال کاهش نیروهای دارای مهارت‌های منسوخ را دارند،
   و ۵۰٪ برنامه دارند کارکنان را از مشاغل در حال افول به مشاغل در حال رشد منتقل کنند.
• به‌طور متوسط، اگر نیروی کار جهان ۱۰۰ نفر فرض شود، تا سال ۲۰۳۰ ۵۹ نفر نیاز به آموزش دارند؛
   ۲۹ نفر در نقش فعلی آموزش می‌بینند،
   ۱۹ نفر به نقش‌های جدید منتقل می‌شوند،
   و ۱۱ نفر در معرض خطر از دست دادن شغل باقی می‌مانند.

🔹 سلامت، تنوع و سیاست‌های استخدامی

• سلامت و رفاه کارکنان مهم‌ترین عامل جذب استعداد شناخته شده است (۶۴٪ از شرکت‌ها).
• آموزش و ارتقای شغلی و برنامه‌های بازآموزی عمومی نیز از مؤثرترین راهکارها برای افزایش عرضه‌ی استعداد هستند.
• برابری و تنوع در محیط کار رشد چشمگیری داشته است؛ ۸۳٪ از شرکت‌ها چنین برنامه‌هایی را اجرا کرده‌اند (در مقایسه با ۶۷٪ در سال ۲۰۲۳).

🔹 دستمزد و هوش مصنوعی

• بیش از نیمی از شرکت‌ها (۵۲٪) انتظار دارند تا سال ۲۰۳۰ سهم بیشتری از درآمد خود را صرف پرداخت دستمزد کنند.
• نیمی از شرکت‌ها قصد دارند مدل کسب‌وکار خود را با محوریت هوش مصنوعی بازتعریف کنند.
• دو‌سوم شرکت‌ها به‌دنبال استخدام نیروهای متخصص در زمینه هوش مصنوعی هستند، در حالی‌که ۴۰٪ پیش‌بینی می‌کنند به دلیل خودکارسازی، بخشی از نیروی انسانی را کاهش دهند.

بخش ۱: آینده مشاغل ۲۰۲۵

مقدمه: چشم‌انداز بازار کار جهانی ۲۰۲۵–۲۰۳۰

بازار کار جهانی در آستانه‌ی دگرگونی گسترده‌ای است که هم‌زمان از چند جهت مختلف هدایت می‌شود، از تحولات فناورانه و گذارهای زیست‌محیطی گرفته تا بی‌ثباتی اقتصادی و تغییرات جمعیتی. نتیجه، بازتعریف گسترده‌ی نقش‌ها، مهارت‌ها و مسیرهای شغلی در سراسر جهان است. از زمان انتشار نخستین نسخه‌ی «آینده مشاغل» در سال ۲۰۱۶، این گزارش تلاش کرده است تا تصویری داده‌محور از آینده‌ی کار ارائه دهد: اینکه فناوری، اقتصاد، سیاست و جامعه چگونه مشاغل را تغییر می‌دهند، کدام مهارت‌ها در حال ظهور هستند و شرکت‌ها چگونه باید برای آینده آماده شوند.

در سال ۲۰۲۵، سرعت تحول حتی از پیش‌بینی‌های پیشین نیز فراتر رفته است. ظهور هوش مصنوعی مولد (Generative AI)، پیشرفت‌های سریع در رباتیک، محاسبات ابری، داده‌های بزرگ، انرژی پاک و زیست‌فناوری، مرزهای تازه‌ای در بهره‌وری، خلاقیت و مدل‌های تجاری گشوده است. در عین حال، این تحولات فشار زیادی بر نظام‌های آموزشی، بازارهای کار و سیاست‌های حمایتی وارد کرده‌اند.

بازار کار آینده بر مبنای انعطاف‌پذیری، یادگیری مداوم و ترکیب هوش انسانی با فناوری شکل خواهد گرفت. در عین حال، شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی میان کشورها و حتی میان گروه‌های جمعیتی درون هر کشور ممکن است افزایش یابد، مگر آنکه سیاست‌های مهارت‌آموزی و حمایتی به‌سرعت اجرا شوند.

نقش بازیگران مختلف در شکل‌دهی به آینده‌ی کار

1. شرکت‌ها و کارفرمایان:
   آن‌ها باید مدل‌های کسب‌وکار، فرآیندهای تولید و سیاست‌های منابع انسانی خود را بازتعریف کنند. تمرکز اصلی در این دوره بر «به‌روزرسانی مهارت‌ها» (reskilling) و «ارتقای مهارت‌ها» (upskilling) است.
2. دولت‌ها:
   باید سیاست‌هایی را طراحی کنند که نه‌تنها اشتغال پایدار ایجاد کند، بلکه مسیر یادگیری مادام‌العمر را نیز تسهیل نماید. همکاری میان بخش دولتی و خصوصی برای ایجاد اکوسیستم‌های مهارت‌محور ضروری است.
3. نهادهای آموزشی:
   نیاز است برنامه‌های درسی بازطراحی شوند تا به‌جای آموزش نظری صرف، بر مهارت‌های تحلیلی، خلاقیت، فناوری، ارتباطات و سازگاری تمرکز داشته باشند.
4. کارکنان و فریلنسرها:
   آینده‌ی کار مستلزم «خودمدیریتی حرفه‌ای» است. افراد باید مسئول یادگیری و رشد خود باشند و از فرصت‌های دیجیتال برای توسعه‌ی شغلی استفاده کنند.

برآورد کلی بازار کار ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰

بر اساس داده‌های نظرسنجی مجمع جهانی اقتصاد:

• ۵۴٪ از کارفرمایان انتظار دارند تا سال ۲۰۳۰ مشاغل جدیدی ایجاد شود.
• ۲۵٪ پیش‌بینی می‌کنند که برخی نقش‌ها منسوخ یا حذف شوند.
• ۲۱٪ دیگر هنوز نسبت به تأثیر فناوری در کسب‌وکار خود مطمئن نیستند.

به‌طور میانگین، شرکت‌ها برآورد می‌کنند که ۲۲٪ از کل مشاغل فعلی تا سال ۲۰۳۰ تغییر خواهند کرد. از این میزان، ۱۴٪ رشد خالص اشتغال (نقش‌های جدید) و ۸٪ کاهش خالص اشتغال پیش‌بینی می‌شود.

توزیع جغرافیایی تغییرات اشتغال

رشد خالص مشاغل عمدتاً در اقتصادهای با درآمد متوسط و پایین اتفاق خواهد افتاد، به‌ویژه در کشورهای آسیایی، خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین. در مقابل، در کشورهای با درآمد بالا، با وجود پیشرفت فناوری، احتمال حذف نقش‌های سنتی در ادارات و صنایع خدماتی بیشتر است. با این حال، مشاغل فناورانه، تحلیلی و خلاقانه در تمام مناطق رشد خواهند کرد. کشورهایی که زیرساخت آموزشی دیجیتال قوی‌تر دارند، بیش از سایرین از این موج بهره‌مند خواهند شد.

چالش‌های کلیدی آینده‌ی کار

۱. شکاف مهارتی:
سرعت تغییر مهارت‌ها بیشتر از سرعت آموزش رسمی است. کارفرمایان می‌گویند در ۶۰٪ موارد، نبود مهارت مناسب مانع رشدشان است.

۲. دسترسی نابرابر به فناوری:
نابرابری دیجیتال، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، مانع بهره‌برداری از فرصت‌های جدید می‌شود.

۳. پیوستگی بین آموزش و اشتغال:
نظام‌های آموزشی سنتی پاسخگوی نیاز بازار کار نیستند و لازم است همکاری مستقیم بین دانشگاه‌ها و صنعت برقرار شود.

۴. تغییر در ماهیت کار:
ترکیب کار حضوری، دورکاری و پروژه‌محور باعث شکل‌گیری الگوهای جدید استخدام، فریلنسینگ و همکاری‌های پاره‌وقت شده است.

۵. رفاه کارکنان:
فشار کاری ناشی از خودکارسازی و ناامنی شغلی، نیاز به حمایت روانی و برنامه‌های سلامت شغلی را افزایش داده است.

محرک‌های تحول بازار کار (Drivers of Labour-Market Transformation)

این بخش توضیح می‌دهد که چه روندهایی بیشترین نقش را در تغییر ساختار مشاغل تا سال ۲۰۳۰ دارند. بر اساس نتایج نظرسنجی مجمع جهانی اقتصاد، از میان ۳۲ روند کلان بررسی‌شده، پنج روند در صدر قرار دارند:

در ادامه، سایر عوامل مؤثر عبارت‌اند از:

• تغییرات جمعیتی (۴۰٪)،
• افزایش نابرابری درآمدی (۳۸٪)،
• رشد اقتصاد سبز (۳۵٪)،
• بی‌ثباتی ژئو‌اقتصادی و تجاری (۳۴٪)،
• و تغییر در انتظارات اجتماعی و فرهنگی از کار (۳۰٪).

تأثیر ترکیبی فناوری و اقتصاد

فناوری هم‌زمان دو اثر دارد:

1. افزایش بهره‌وری و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید (در حوزه‌هایی مثل هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ و امنیت سایبری)
2. کاهش نیاز به نیروی انسانی در کارهای تکراری و اداری

در واقع، فناوری عامل اصلی بازتوزیع نیروی کار است، نه لزوماً عامل کاهش کلی اشتغال.

تأثیر گذار سبز (Green Transition)

بخش بزرگی از فرصت‌های شغلی جدید در زمینه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر، خودروهای الکتریکی، بازیافت، طراحی پایدار و کارایی انرژی ایجاد خواهد شد. هم‌زمان برخی شغل‌های وابسته به سوخت‌های فسیلی کاهش می‌یابند. گزارش تأکید می‌کند که اگر سیاست‌های حمایتی و آموزشی همسو نباشند، گذار سبز ممکن است به نابرابری بیشتر منجر شود، زیرا کشورها و کارکنانی که مهارت‌های سبز ندارند، از چرخه رشد عقب خواهند ماند.

تأثیر تغییرات جمعیتی

پیر شدن جمعیت در کشورهای توسعه‌یافته، باعث افزایش تقاضا برای مشاغل مراقبتی، سلامت و آموزش می‌شود. در مقابل، کشورهای درحال‌توسعه با جمعیت جوان نیازمند ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در حوزه‌های دیجیتال، تولید و آموزش فنی هستند.

تأثیر عوامل ژئو‌اقتصادی

بی‌ثباتی‌های ژئو‌اقتصادی مانند جنگ‌ها، تحریم‌ها، محدودیت‌های تجاری و سیاست‌های صنعتی می‌توانند مسیر زنجیره‌های تأمین و تولید جهانی را تغییر دهند. برخی شرکت‌ها تولید را به داخل کشور بازمی‌گردانند (reshoring)، در حالی‌که برخی دیگر آن را به مناطق ارزان‌تر منتقل می‌کنند (offshoring). این تحولات، ساختار اشتغال جهانی را بازترسیم خواهد کرد.

تأثیر اجتماعی و فرهنگی

تغییر انتظارات نسل جدید نیروی کار ، از جمله تمایل به تعادل کار و زندگی، استقلال فردی، کار از راه دور و ارزش‌های پایداری ، موجب تغییر در الگوهای استخدام شده است. شرکت‌ها برای جذب استعدادهای برتر باید علاوه‌بر حقوق، به معنا، انعطاف‌پذیری و هدف اجتماعی در کار توجه کنند.

چشم‌انداز مشاغل (Jobs Outlook 2025–2030)

۱. ترکیب اشتغال جهانی تا سال ۲۰۳۰

بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از بیش از ۱۰۰۰ شرکت جهانی (نماینده‌ی ۱۴ میلیون نیروی کار در ۵۵ اقتصاد و ۲۲ صنعت)، پیش‌بینی می‌شود که در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰، ترکیب مشاغل جهانی دستخوش تغییر ساختاری عمیقی شود.

شرکت‌ها برآورد کرده‌اند که در طول این بازه:

• ۱۴٪ از مشاغل جدید ایجاد خواهد شد.
• ۸٪ از مشاغل فعلی حذف می‌شود.
• در مجموع، ۲۲٪ از کل نقش‌های موجود تغییر ماهیت می‌دهند.

این تغییرات، حاصل تعامل پنج نیروی محرک کلیدی است:
۱. فناوری و هوش مصنوعی،
۲. نوسانات اقتصادی،
۳. تغییرات جمعیتی،
۴. گذار سبز،
۵. تحولات ژئو‌اقتصادی.

۲. رشد و افول مشاغل بر حسب حوزه

در جدول زیر، میانگین جهانی مشاغل با بیشترین رشد و بیشترین افول تا سال ۲۰۳۰ آمده است (بر اساس پاسخ شرکت‌کنندگان):

۳. روندهای اشتغال در صنایع مختلف

📊 صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)

• رشد شدید در نقش‌های مرتبط با هوش مصنوعی، داده و زیرساخت‌های ابری.
• ۸ از هر ۱۰ شرکت فناوری قصد دارند طی پنج سال آینده، نیروهای جدید در زمینه‌ی AI و داده استخدام کنند.
• هم‌زمان، مشاغل تکراری در پردازش داده و پشتیبانی فنی در حال کاهش‌اند.

⚙️ صنعت تولید و مهندسی

• رشد در مشاغل «مهندسی مکانیک دقیق، مهندسی محیط‌زیست و رباتیک».
• افزایش نیاز به اپراتورهای ماشین‌آلات هوشمند و متخصصان نگهداری خودکار.
• کاهش در کارهای خط مونتاژ و نیروی کار یدی تکراری.

🏦 خدمات مالی و بیمه

• افزایش نیاز به متخصصان امنیت سایبری و تحلیل ریسک فناوری.
• کاهش در نقش‌های تکراری حسابداری و پردازش تراکنش.
• فناوری بلاک‌چین و فین‌تک باعث ایجاد نقش‌های جدید در حوزه‌ی «مهندسی داده‌ی مالی» شده است.

🏥 بهداشت و سلامت

• رشد سریع در نقش‌های پرستاری، درمانگری، فیزیوتراپی و سلامت روان.
• افزایش تقاضا برای مدیران سلامت دیجیتال و تحلیل‌گران داده‌های پزشکی.
• کمبود نیروهای آموزش‌دیده در بسیاری از کشورها به چالشی جدی تبدیل شده است.

🎓 آموزش و مهارت‌ آموزی

• رشد پایدار در نقش‌های آموزشی، مربیان مهارت‌های دیجیتال و معلمان آموزش عالی.
• نیاز روزافزون به معلمان در کشورهای با جمعیت جوان و رو به رشد (آفریقا، جنوب آسیا).
• گسترش آموزش آنلاین فرصت‌های شغلی جدیدی در حوزه‌ی تولید محتوای آموزشی دیجیتال ایجاد کرده است.

🌿 انرژی و محیط‌ زیست

• یکی از سریع‌ترین نرخ‌های رشد شغلی در جهان.
• تقاضای بالا برای مهندسان انرژی‌های تجدیدپذیر، متخصصان خودروهای برقی و مشاوران پایداری.
• هم‌زمان، صنایع نفت، زغال‌سنگ و گاز طبیعی با روند تدریجی کاهش اشتغال مواجه‌اند.

🧱 ساخت‌ و ساز و املاک

• رشد ملایم ولی پایدار در مشاغل مهندسی عمران، مدیریت پروژه و طراحی پایدار.
• نیاز فزاینده به نیروهای دارای مهارت فنی بالا برای ساختمان‌های هوشمند و مقاوم در برابر اقلیم.

📦 خرده‌ فروشی و لجستیک

• رشد تقاضا برای رانندگان تحویل، انبارداران هوشمند و مدیران زنجیره تأمین دیجیتال.
• کاهش در مشاغل صندوق‌داری و فروش حضوری به دلیل گسترش خرید آنلاین و پرداخت دیجیتال.

۴. تغییرات منطقه‌ای

در مقابل، اقتصادهای توسعه‌یافته شاهد کاهش در مشاغل اداری و خدماتی سنتی هستند، در حالی که مشاغل فناورانه، سبز و مراقبتی رشد خواهند کرد.

۵. خودکارسازی و تأثیر آن بر اشتغال

نرخ خودکارسازی جهانی در سال ۲۰۲۵ حدود ۳۴٪ برآورد شده است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این عدد به ۴۰٪ برسد. اما برخلاف تصور عمومی، شرکت‌ها انتظار ندارند خودکارسازی به کاهش گسترده‌ی اشتغال منجر شود؛ بلکه ماهیت کارها تغییر می‌کند، نه تعداد آن‌ها.

• حدود ۴۰٪ از شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که به‌واسطه‌ی فناوری، بخشی از کارکنان را کاهش خواهند داد.
• اما ۶۵٪ از شرکت‌ها هم‌زمان قصد دارند نیروهای جدیدی را برای نقش‌های فناورانه جذب کنند.

بنابراین، فناوری در واقع «جابجایی مهارتی» ایجاد می‌کند، کسانی که مهارت‌های دیجیتال دارند، سود خواهند برد؛ سایرین نیاز به آموزش مجدد خواهند داشت.

۶. تغییر در ساختار استخدام

گزارش نشان می‌دهد مدل‌های کاری به‌سمت انعطاف‌پذیری و پروژه‌محوری در حال حرکت‌اند:

این یعنی فریلنسرها و متخصصان مستقل بخش فزاینده‌ای از نیروی کار جهانی را تشکیل خواهند داد، روندی که پلتفرم‌هایی مانند ParsFreelancer و Lancerify در ایران بازتاب‌ دهنده‌ی آن هستند.

۷. بازتوزیع مهارت‌ها و یادگیری مداوم

تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۳۹٪ از مهارت‌های فعلی کارکنان تغییر خواهد کرد. میانگین زمان لازم برای آموزش مجدد یا یادگیری یک مهارت جدید حدود ۶ ماه برآورد شده است.

مهم‌ترین مهارت‌های در حال ظهور عبارت‌اند از:

1. تحلیل داده و هوش مصنوعی
2. شبکه و امنیت سایبری
3. سواد فناورانه
4. تفکر خلاق و نوآوری
5. انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری
6. همکاری چندفرهنگی
7. تفکر سیستماتیک
8. مهارت‌های ارتباطی و رهبری
9. مدیریت محیط‌زیست
10. یادگیری مادام‌العمر

۸. آینده‌ی مشاغل در نگاه شرکت‌ها

• ۷۲٪ از شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که قصد دارند تا سال ۲۰۳۰ «نقش‌های جدید» تعریف کنند که امروز وجود ندارد.
• ۶۵٪ گفته‌اند به دنبال جذب نیروهایی هستند که در مرز فناوری و انسان کار کنند (مثل متخصص تجربه‌ی کاربر در تعامل با AI).
• ۴۰٪ قصد دارند بخشی از فرآیندهای تصمیم‌گیری را به سیستم‌های هوش مصنوعی بسپارند، اما همچنان انسان را در جایگاه نظارت حفظ کنند.

در کل، آینده‌ی بازار کار جهانی ترکیبی از انسان + ماشین + داده است.

چشم‌انداز مهارت‌ها (Skills Outlook)

۱. سرعت تحول مهارت‌ها

گزارش نشان می‌دهد که در فاصله‌ی ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰، حدود ۳۹٪ از مهارت‌های فعلی نیروی کار جهانی تغییر خواهد کرد. این رقم نسبت به گزارش سال ۲۰۲۳ که ۴۴٪ بود، اندکی کاهش یافته، اما همچنان به‌معنای تغییرات گسترده است. در واقع، تقریباً از هر ده مهارت شغلی، چهار مهارت یا منسوخ می‌شود یا جای خود را به مهارت‌های جدید می‌دهد.

کارفرمایان می‌گویند این میزان تغییر عمدتاً به‌خاطر سه عامل است:

1. ورود فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی مولد؛
2. دیجیتالی‌شدن فرآیندها؛
3. تغییر در مدل‌های کسب‌وکار و نیاز به مهارت‌های انسانی و خلاقانه‌تر.

۲. تقاضا برای مهارت‌ها: در حال رشد، پایدار و در حال افول

تحلیل داده‌ها از پاسخ بیش از ۱۰۰۰ کارفرما نشان می‌دهد ده مهارت زیر بیشترین رشد تقاضا را تا سال ۲۰۳۰ دارند:

در مقابل، مهارت‌های زیر در حال افول هستند:

۳. پایداری و تنوع مهارتی

کارفرمایان گزارش داده‌اند که حدود ۶۱٪ از مهارت‌های فعلی کارکنان‌شان تا سال ۲۰۳۰ همچنان قابل‌استفاده خواهند بود. اما انتظار می‌رود حتی مهارت‌های پایدار نیز نیاز به بازآموزی جزئی داشته باشند، به‌ویژه در حوزه‌ی دیجیتال و هوش مصنوعی.

درواقع، دوران «یادگیری یک‌باره» به پایان رسیده است. اکنون مهارت‌ها باید مانند نرم‌افزار، به‌طور پیوسته به‌روزرسانی شوند.

۴. سرعت یادگیری مهارت‌های جدید

بر اساس داده‌های Coursera، میانگین مدت زمان لازم برای کسب مهارت‌های مورد تقاضا به شکل زیر است:

در نتیجه، چرخه‌ی یادگیری کوتاه‌تر شده است و کارفرمایان انتظار دارند کارکنان به‌طور مداوم در مسیر «یادگیری مادام‌العمر» باشند.

۵. مهارت‌های سبز و پایداری

برای نخستین‌بار، مهارت‌های مرتبط با محیط‌زیست در صدر مهارت‌های کلیدی آینده قرار گرفته‌اند. حدود ۴۵٪ از شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که در حال استخدام یا آموزش نیرو برای نقش‌های مرتبط با «پایداری» هستند.

مهم‌ترین مهارت‌های سبز عبارت‌اند از:

• طراحی پایدار و معماری سبز
• تحلیل چرخه عمر محصول (Life Cycle Analysis)
• مدیریت انرژی و منابع
• گزارش‌دهی ESG (محیط زیست، جامعه و حکمرانی)
• تولید و مصرف مسئولانه

این روند موجب شکل‌گیری نسل جدیدی از مشاغل با عنوان Green Collar Jobs (مشاغل یقه‌سبز) شده است.

۶. سواد فناورانه (Tech Literacy)

یکی از یافته‌های برجسته گزارش ۲۰۲۵ این است که سواد فناورانه از مهارتی مکمل، به مهارتی بنیادی تبدیل شده است. تقریباً ۷۰٪ از شرکت‌ها معتقدند تا سال ۲۰۳۰، تمام نقش‌ها، حتی غیر‌فناورانه، باید در سطحی مشخص با فناوری دیجیتال آشنا باشند.

این مهارت شامل:

• درک اصول کار با هوش مصنوعی، ابزارهای ابری و داده،
• استفاده از پلتفرم‌های همکاری دیجیتال،
• شناخت مفاهیم امنیت سایبری،
• و استفاده مؤثر از ابزارهای اتوماسیون است.

۷. مهارت‌های انسانی در عصر هوش مصنوعی

در کنار رشد فناوری، مهارت‌های انسانی همچنان حیاتی هستند. گزارش می‌گوید «تعادل میان هوش مصنوعی و هوش انسانی» عامل موفقیت بازار کار آینده است.

مهارت‌های انسانی پرتقاضا شامل:

• همدلی، رهبری و نفوذ اجتماعی،
• حل تعارض، مذاکره و ارتباط بین‌فرهنگی،
• خلاقیت و نوآوری،
• تفکر انتقادی،
• همکاری بین‌رشته‌ای.

به گفته‌ی LinkedIn، در پنج سال گذشته، مهارت‌های «ارتباطی» و «مدیریت تیم‌های ترکیبی (Hybrid Teams)» بیشترین رشد تقاضا را در میان مدیران جهانی داشته‌اند.

۸. مهارت‌های داده‌محور

مهارت‌های داده و تحلیل، هسته‌ی مشترک همه‌ی صنایع شده‌اند. از شرکت‌های مالی گرفته تا آموزش و تولید، همه به تحلیل داده برای تصمیم‌گیری هوشمند نیاز دارند.

بر اساس داده‌های LinkedIn:

• مشاغلی که نیاز به تحلیل داده دارند، سالانه ۲۷٪ رشد در فرصت‌های شغلی داشته‌اند.
• متخصصان داده، مهندسان داده و تحلیلگران کسب‌وکار در میان پنج نقش با بیشترین تقاضا هستند.

۹. ترکیب مهارت‌های سخت و نرم

گزارش تاکید دارد که موفقیت در بازار کار آینده وابسته به ترکیب هوشمندانه‌ی «مهارت‌های سخت (فناورانه)» و «مهارت‌های نرم (انسانی)» است.
برای مثال:

• متخصص هوش مصنوعی باید علاوه‌بر کدنویسی، توانایی تفکر اخلاقی و ارتباط انسانی داشته باشد.
• مدیر پروژه دیجیتال باید هم با ابزارهای داده کار کند و هم مهارت رهبری تیم‌های از راه دور را داشته باشد.

۱۰. سیاست‌های ارتقای مهارت در سازمان‌ها

• ۸۵٪ از کارفرمایان برنامه‌هایی برای بازآموزی و ارتقای مهارت کارکنان دارند.
• ۶۵٪ از شرکت‌ها از پلتفرم‌های یادگیری دیجیتال استفاده می‌کنند (مانند Coursera، Udemy و LinkedIn Learning).
• ۴۲٪ همکاری مستقیم با دانشگاه‌ها یا مؤسسات فنی دارند.
• ۲۵٪ نیز در حال طراحی «اکوسیستم مهارت داخلی» با سیستم اعتبارسنجی درون‌سازمانی هستند.

اما با وجود این تلاش‌ها، تنها ۵۰٪ از کارکنان جهانی تاکنون در برنامه‌های آموزش مهارت شرکت کرده‌اند. این شکاف آموزشی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های دهه‌ی آینده خواهد بود.

۱۱. چالش‌های مرتبط با مهارت‌آموزی

گزارش سه مانع عمده برای اجرای موفق آموزش‌های مهارتی را برمی‌شمارد:

1. کمبود زمان در سازمان‌ها (۴۷٪ از پاسخ‌دهندگان)،
2. کمبود منابع مالی (۴۴٪)،
3. نبود انگیزه یا آگاهی میان کارکنان (۳۹٪).

مجمع جهانی اقتصاد پیشنهاد می‌کند دولت‌ها و شرکت‌ها با طراحی مشوق‌های آموزشی (مانند اعتبار آموزشی قابل‌انتقال و پاداش مهارت جدید) این موانع را رفع کنند.

۱۲. آینده یادگیری: یادگیری ترکیبی و شخصی‌سازی‌شده

مدل‌های جدید آموزش شامل:

• یادگیری ترکیبی (Blended Learning) → ترکیب آموزش حضوری و آنلاین؛
• یادگیری خرد (Microlearning) → آموزش در قالب‌های کوتاه و هدفمند؛
• یادگیری مبتنی بر مهارت (Skill-based Learning) → تمرکز بر مهارت به‌جای مدرک.

فناوری‌های هوش مصنوعی آموزشی نیز مسیر آموزش شخصی‌سازی‌شده را هموار کرده‌اند: AI می‌تواند مسیر یادگیری اختصاصی برای هر فرد طراحی کند و پیشرفت او را ردیابی کند.

۱۳. چشم‌انداز تا سال ۲۰۳۰

در جمع‌بندی این فصل، مجمع جهانی اقتصاد تأکید می‌کند که:

«اقتصاد جهانی در حال حرکت به‌سوی عصری است که در آن، مزیت رقابتی نه در سرمایه مالی، بلکه در مهارت‌های انسانی و دیجیتال نهفته است.»

در این مسیر، برندگان واقعی کشورها، سازمان‌ها و افرادی هستند که سریع‌تر یاد بگیرند، عمیق‌تر تطبیق یابند و مداوم‌تر رشد کنند.

استراتژی‌های نیروی کار (Workforce Strategies)

۱. مقدمه: ضرورت استراتژی برای نیروی کار آینده

در پنج سال آینده، سازمان‌ها با تغییرات هم‌زمانی در فناوری، مدل‌های اقتصادی، ساختار جمعیتی و سیاست‌های محیط زیستی روبه‌رو هستند. در چنین فضایی، موفق‌ترین شرکت‌ها آن‌هایی خواهند بود که به‌جای واکنش منفعلانه، پیش‌دستانه استراتژی نیروی کار خود را بازطراحی کنند.

هدف این فصل بررسی این است که:

• شرکت‌ها برای جذب و حفظ استعداد چه می‌کنند؟
• چگونه مهارت‌های نیروی کار خود را بازآموزی می‌کنند؟
• چه چالش‌هایی مانع اجرای این سیاست‌هاست؟
• و نقش دولت‌ها و نهادهای آموزشی در این فرآیند چیست؟

۲. چالش‌های اصلی در مدیریت نیروی کار

بر اساس داده‌های نظرسنجی:

به‌طور خلاصه، شکاف مهارتی و هزینه‌ی بالای آموزش، دو مانع بنیادین در مسیر تحول نیروی کار هستند.

۳. پاسخ شرکت‌ها به چالش مهارت‌ها

۸۵٪ از شرکت‌ها گفته‌اند که طی سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ حداقل یکی از سه اقدام زیر را انجام می‌دهند:

1. بازآموزی نیروهای فعلی (Reskilling):
   آموزش دوباره برای نقش‌های جدید درون سازمان.
2. ارتقای مهارت‌ها (Upskilling):
   توسعه مهارت‌های تخصصی کارکنان فعلی برای انطباق با فناوری‌های نو.
3. استخدام استعدادهای تازه (Hiring New Talent):
   جذب نیروهای متخصص در حوزه‌هایی مانند AI، داده، امنیت سایبری و انرژی سبز.

در میان این سه گزینه، بازآموزی داخلی (Reskilling) به‌عنوان موثرترین و اقتصادی‌ترین راهکار معرفی شده است.

۴. بازتوزیع نیروی کار (Redeployment)

شرکت‌ها در حال طراحی سیاست‌هایی برای جابجایی درون‌سازمانی هستند؛ یعنی انتقال نیروها از مشاغل در حال افول به مشاغل در حال رشد.
به‌طور متوسط:

• ۲۹٪ از کارکنان در نقش فعلی خود آموزش خواهند دید.
• ۱۹٪ به نقش‌های جدید منتقل می‌شوند.
• ۱۱٪ در معرض خطر از دست دادن شغل قرار دارند.

به این ترتیب، اگر نیروی کار جهانی را ۱۰۰ نفر فرض کنیم، تا سال ۲۰۳۰:

• ۴۸ نفر در نقش خود باقی می‌مانند،
• ۲۹ نفر مهارت جدید می‌آموزند،
• ۱۹ نفر جابه‌جا می‌شوند،
• ۱۱ نفر ممکن است شغل خود را از دست بدهند.

۵. اولویت‌های آموزشی شرکت‌ها

شرکت‌ها سه حوزه را به‌عنوان اولویت اصلی برای آموزش مهارت‌ها تعیین کرده‌اند:

همچنین، مهارت‌های ارتباطی، تفکر تحلیلی و خلاقیت در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

۶. مشارکت‌های دولتی و خصوصی

مجمع جهانی اقتصاد در این گزارش بر همکاری میان بخش دولتی، خصوصی و آموزشی تأکید دارد.
نمونه‌هایی از مدل‌های موفق عبارت‌اند از:

• ابتکار SkillsFuture (سنگاپور): ارائه اعتبار آموزشی به همه‌ی شهروندان برای یادگیری مادام‌العمر.
• برنامه Reskilling Revolution (سوئیس): همکاری دولت، شرکت‌ها و پلتفرم‌های آموزشی برای آموزش میلیون‌ها کارگر.
• اتحاد جهانی برای مهارت‌های سبز (Global Green Skills Partnership): برای ایجاد فرصت‌های آموزشی در انرژی‌های تجدیدپذیر.

۷. ابزارهای نوین آموزش

تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد شرکت‌ها در حال گذار از مدل‌های سنتی آموزش به یادگیری دیجیتال و تعاملی هستند:

شرکت‌ها همچنین در حال استفاده از هوش مصنوعی آموزشی هستند تا مسیر یادگیری شخصی‌سازی‌شده برای کارکنان طراحی کنند.

۸. سنجش و اعتبارسنجی مهارت‌ها

۴۲٪ از شرکت‌ها گفته‌اند که از سیستم‌های اعتبارسنجی مهارت استفاده می‌کنند تا ارتقای کارکنان را براساس داده و عملکرد واقعی ارزیابی کنند.
نمونه‌ها:

• استفاده از گواهی‌های دیجیتال (Digital Badges)
• امتیازدهی مهارتی درون‌ سازمانی
• داشبوردهای یادگیری مبتنی بر عملکرد

این سیستم‌ها به کارکنان امکان می‌دهند رزومه مهارتی معتبر و قابل انتقال بین سازمان‌ها بسازند.

۹. استراتژی جذب استعداد

در پاسخ به کمبود نیروهای ماهر، شرکت‌ها در حال گسترش استراتژی‌های جذب نیرو هستند:

• بازارهای استعداد جهانی (Global Talent Platforms):
  همکاری با فریلنسرها و پیمانکاران بین‌المللی. این مدل در صنایع فناوری، طراحی و بازاریابی دیجیتال بسیار محبوب شده است. (در ایران، پلتفرم‌هایی مانند ParsFreelancer و Lancerify نمونه‌ی داخلی این روند هستند.)
• استخدام مبتنی بر مهارت به‌جای مدرک (Skill-based Hiring):
  ۵۵٪ از شرکت‌ها گفته‌اند که در حال جایگزینی معیار مدرک دانشگاهی با آزمون‌های مهارتی هستند.
• تنوع و شمول (Diversity & Inclusion):
  ۸۳٪ از شرکت‌ها برنامه‌هایی برای بهبود عدالت جنسیتی، قومیتی و سنی در فرآیند جذب دارند.

۱۰. سلامت و رفاه کارکنان

۶۴٪ از شرکت‌ها گزارش داده‌اند که سلامت روان، رفاه و توازن کار و زندگی به عامل کلیدی در جذب و حفظ استعداد تبدیل شده است.
در پاسخ به این نیاز:

• ۵۲٪ از سازمان‌ها برنامه‌های سلامت روان اجرا کرده‌اند.
• ۴۶٪ مزایای مربوط به سلامت فیزیکی و تغذیه ارائه می‌کنند.
• ۳۸٪ سیاست‌های انعطاف‌پذیر کاری دارند.

به گفته‌ی گزارش، رفاه شغلی اکنون نه فقط «مسئله‌ای انسانی»، بلکه مزیت رقابتی سازمانی است.

۱۱. سیاست‌های دستمزد و خودکارسازی

در رابطه با هوش مصنوعی و خودکارسازی:

• ۵۲٪ از شرکت‌ها انتظار دارند تا سال ۲۰۳۰ سهم بیشتری از درآمدشان صرف حقوق و دستمزد شود.
• ۴۰٪ پیش‌بینی می‌کنند که بخشی از نیروی انسانی را کاهش دهند، درحالی‌که ۶۵٪ در همان زمان نیروهای جدیدی برای مشاغل فناورانه استخدام خواهند کرد.

بنابراین، تأثیر AI بر اشتغال بیشتر بازآفرینی نقش‌ها است تا حذف کامل مشاغل.

۱۲. تأکید بر یادگیری مادام‌العمر

گزارش تأکید می‌کند که مهارت‌های آینده تنها از طریق سیستم‌های آموزشی رسمی حاصل نمی‌شوند. یادگیری مادام‌العمر باید به بخش طبیعی زندگی کاری تبدیل شود.

به گفته‌ی WEF:

«در آینده، تفاوت میان آموزش و اشتغال از بین خواهد رفت، کار خود نوعی آموزش خواهد بود.»

۱۳. نتیجه‌گیری فصل

استراتژی‌های موفق نیروی کار تا سال ۲۰۳۰ بر سه اصل استوارند:

1. سرمایه‌گذاری در مهارت‌های انسانی و فناورانه، نه فقط در فناوری.
2. ایجاد فرهنگ یادگیری مداوم و سازگاری سریع.
3. طراحی همکاری چند بخشی بین دولت، شرکت و دانشگاه.

در چنین مدلی، نیروی کار نه قربانی تحولات، بلکه عامل اصلی نوآوری خواهد بود.

تحلیل منطقه‌ای و صنعتی (Regional and Sectoral Analysis)

تحلیل منطقه‌ای و صنعتی گزارش نشان می‌دهد که اگرچه روندهای کلی بازار کار در سطح جهان مشابه‌اند، شدت و نوع اثرگذاری آن‌ها در مناطق مختلف جهان متفاوت است. برخی مناطق با رشد چشمگیر در مشاغل فناورانه و سبز روبه‌رو خواهند بود، در حالی‌که دیگر مناطق هنوز با چالش‌هایی مانند بیکاری ساختاری، مهاجرت نیروی کار و محدودیت در دسترسی دیجیتال دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. این فصل، تصویری از آینده‌ی اشتغال در شش منطقه اصلی جهان و در هشت بخش صنعتی کلیدی ارائه می‌دهد.

1. چشم‌انداز منطقه‌ای اشتغال

1.1 شرق آسیا و اقیانوسیه

این منطقه (به‌ویژه چین، کره جنوبی، ژاپن و سنگاپور) بیشترین میزان سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی، رباتیک و انرژی پاک را دارد. پیش‌بینی می‌شود بیش از ۴۰ میلیون شغل جدید تا سال ۲۰۳۰ ایجاد شود.

• رشد عمده در مشاغل مربوط به «تولید هوشمند»، «تحلیل داده صنعتی»، «امنیت سایبری» و «مهندسی انرژی».
• تقاضا برای متخصصان آموزش و پرورش دیجیتال نیز به‌سرعت در حال افزایش است.

1.2 آمریکای لاتین

این منطقه شاهد گسترش سریع خدمات دیجیتال، تجارت الکترونیک و صنایع خلاق است. پلتفرم‌های فریلنسری و مشاغل مبتنی بر پروژه در کشورهای برزیل، مکزیک و کلمبیا رشد چشمگیری دارند.

• بیش از ۸ میلیون شغل جدید تا سال ۲۰۳۰ پیش‌بینی می‌شود.
• افزایش تقاضا برای مهارت‌های بازاریابی دیجیتال، طراحی و توسعه نرم‌افزار.
• انرژی‌های تجدیدپذیر (به‌ویژه باد و خورشید) نیز سهم بزرگی از اشتغال آینده را تشکیل می‌دهند.

1.3 خاورمیانه و شمال آفریقا

این منطقه در حال گذار از اقتصاد وابسته به نفت به اقتصاد دیجیتال و دانش‌بنیان است.

• رشد اشتغال خالص +۷٪ معادل بیش از ۵ میلیون فرصت جدید پیش‌بینی شده است.
• کشورهایی مانند عربستان، امارات، مصر و مراکش در حال سرمایه‌گذاری در حوزه‌های هوش مصنوعی، انرژی خورشیدی، خودروهای برقی و آموزش مهارت‌های دیجیتال هستند.
• مشاغل مرتبط با فناوری اطلاعات، انرژی پاک و مدیریت پروژه‌های زیربنایی بیشترین رشد را دارند.

1.4 جنوب صحرای آفریقا

اقتصادهای این منطقه با جمعیت جوان و نیروی کار گسترده روبه‌رو هستند.
تمرکز بر کشاورزی فناورانه (AgriTech) و آموزش مهارت‌های دیجیتال ارزان‌قیمت است.

• انتظار می‌رود بیش از ۶ میلیون شغل جدید ایجاد شود.
• مشاغل آموزشی، سلامت، زیرساخت و تجارت الکترونیک رشد می‌کنند.
• کمبود زیرساخت اینترنتی و آموزشی همچنان چالش عمده است.

1.5 اروپای شرقی و آسیای مرکزی

کشورهای این منطقه (ازجمله لهستان، مجارستان، ترکیه و قزاقستان) شاهد رشد متعادل در صنایع دیجیتال و انرژی هستند.

• تمرکز بر امنیت سایبری، داده‌های بزرگ، لجستیک و تولید سبز.
• پیش‌بینی می‌شود حدود ۲٫۵ میلیون شغل جدید ایجاد شود.
• نرخ بالای مهاجرت نیروی کار ممکن است مانع بهره‌برداری کامل از این رشد شود.

1.6 آمریکای شمالی و اروپای غربی

بازار کار در این مناطق اشباع‌تر است اما تقاضا برای مهارت‌های سطح بالا بسیار زیاد است. رشد اشتغال خالص پایین‌تر است اما کیفیت و دستمزد مشاغل افزایش خواهد یافت.

• بیشترین رشد در حوزه‌های هوش مصنوعی، امنیت سایبری، آموزش و مراقبت سلامت.
• صنایع وابسته به سوخت‌های فسیلی و مشاغل اداری سنتی با کاهش روبه‌رو خواهند شد.
• نیروی کار در این مناطق دارای بالاترین نرخ مشارکت در آموزش مادام‌العمر است.

2. چشم‌انداز صنعتی اشتغال

در کنار تحلیل منطقه‌ای، گزارش به بررسی هشت بخش صنعتی اصلی می‌پردازد:

3. بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)

بزرگ‌ترین برنده‌ی بازار کار آینده است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۲۵ میلیون شغل جدید در این حوزه ایجاد شود. مهارت‌های کلیدی مورد نیاز عبارت‌اند از:

• برنامه‌نویسی پیشرفته و توسعه نرم‌افزار
• یادگیری ماشین و AI
• طراحی تجربه کاربر (UX/UI)
• امنیت شبکه و داده
• مدیریت پروژه دیجیتال

4. بخش انرژی و محیط‌زیست

رشد سریع‌ترین در میان تمام صنایع (حدود +۱۴٪). تحول سبز باعث ایجاد میلیون‌ها شغل در زمینه‌های زیر شده است:

• مهندسی انرژی تجدیدپذیر
• نگهداری و زیرساخت خودروهای برقی
• تحلیل داده‌های محیطی
• مشاوره پایداری و گزارش‌دهی ESG

اما گزارش هشدار می‌دهد که «گذار سبز» بدون سیاست‌های آموزشی، می‌تواند منجر به بیکاری نیروهای فاقد مهارت سبز شود.

5. بخش آموزش و یادگیری

تحلیل جهانی نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۰، تقاضا برای معلمان، مربیان و طراحان آموزشی دیجیتال تا ۲۲٪ رشد خواهد کرد. رشد سریع آموزش آنلاین موجب شکل‌گیری مشاغل جدیدی مانند:

• طراح محتوای آموزشی دیجیتال
• متخصص یادگیری هوش مصنوعی
• مدیر پلتفرم‌های آموزش از راه دور

6. بخش سلامت

پیش‌بینی می‌شود بیش از ۱۷ میلیون شغل جدید در این حوزه ایجاد شود. رشد جمعیت سالمند، افزایش آگاهی سلامت روان و گسترش فناوری پزشکی سه عامل کلیدی هستند. مشاغل در حال رشد:

• پرستاران حرفه‌ای
• درمانگران فیزیوتراپی
• تحلیلگران داده سلامت
• متخصصان سلامت دیجیتال

7. بخش مالی

رشد مثبت ۶٪ تا سال ۲۰۳۰. نوآوری در فین‌تک، پرداخت‌های هوشمند و رمزارزها بازار کار مالی را متحول کرده است.
نقش‌های در حال رشد:

• تحلیلگر داده مالی
• توسعه‌دهنده‌ی فین‌تک
• کارشناس امنیت پرداخت
• مشاور قوانین فناوری مالی

8. بخش تولید و مهندسی

با وجود خودکارسازی، اشتغال در این بخش در حال رشد است ، به‌ویژه در حوزه‌های تولید پیشرفته (Advanced Manufacturing) و روباتیک صنعتی. کارفرمایان تأکید دارند که ترکیب نیروی انسانی متخصص + ربات‌های هوشمند کلید رقابت‌پذیری آینده است.

9. بخش خرده‌فروشی و لجستیک

تجارت الکترونیک و تحویل سریع (Express Delivery) چهره‌ی این صنعت را تغییر داده است. درحالی‌که مشاغل حضوری فروش کاهش می‌یابند، نقش‌های زیر رشد خواهند کرد:

• متخصص زنجیره تأمین هوشمند
• مدیر عملیات تحویل
• تحلیلگر داده‌های لجستیکی
• توسعه‌دهنده فروشگاه آنلاین

10. بخش ساخت‌ و ساز

پیش‌بینی رشد ۵٪ تا سال ۲۰۳۰. مشاغل جدید در حوزه‌های زیر ایجاد می‌شوند:

• طراحی و ساخت ساختمان‌های هوشمند
• مدیریت پروژه‌های زیربنایی پایدار
• مهندسی عمران دیجیتال (با ابزارهای BIM)
• انرژی کارآمد در ساخت‌وساز

11. جمع‌ بندی منطقه‌ای و صنعتی

در مجموع، تا سال ۲۰۳۰ پیش‌بینی می‌شود:

• ۷۸ میلیون شغل جدید در سطح جهان ایجاد شود.
• بیش از ۴۰٪ از این مشاغل مربوط به فناوری، انرژی پاک و آموزش هستند.
• بیشترین کاهش در مشاغل اداری تکراری، حسابداری و ورود داده رخ خواهد داد.

مجمع جهانی اقتصاد تأکید می‌کند که این تحولات تنها در صورتی منجر به رشد پایدار خواهند شد که مهارت‌آموزی، عدالت اجتماعی و همکاری جهانی هم‌زمان تقویت شوند.

نتیجه‌ گیری کل گزارش

«آینده‌ی کار در دهه‌ی پیشِ رو به ترکیبی از انسان، فناوری و ارزش‌های اجتماعی بستگی دارد. کشورها و سازمان‌هایی که بر آموزش، انعطاف‌پذیری و نوآوری تمرکز کنند، پیشرو خواهند بود، و کسانی که در گذشته باقی بمانند، سهم خود از اقتصاد آینده را از دست خواهند داد.»